Stel je een druk sportveld voor: teams juichen samen na een overwinning, vrienden verzamelen zich voor hun wekelijkse hardlooprondje en sportschoolbezoekers moedigen elkaar aan tijdens een groepsles. Sport lijkt mensen samen te brengen, maar draagt het daadwerkelijk bij aan sociale cohesie?
Sociale cohesie staat steeds vaker op de politieke agenda (Moustakas, 2021; Tiessen-Raaphorst, 2020). Hoewel er geen eenduidige definitie bestaat (Moustakas & Robrade, 2023), draait het concept om vertrouwen, solidariteit en een gedeelde identiteit. Het wordt gezien als de ‘lijm’ die een samenleving bijeenhoudt (Moustakas, 2021). Mensen voelen zich meer verbonden met de maatschappij door werk, zorg voor anderen en deelname aan vrijetijdsactiviteiten, waaronder sport (Tiessen-Raaphorst, 2020). Maar hoe speelt sport hier precies een rol in?
Hoe sport Nederland?
Nederlanders sporten op verschillende manieren. Een kwart van de wekelijkse sporttijd wordt besteed binnen een sportvereniging. Tegelijkertijd neemt het aantal verenigingsleden geleidelijk af (RIVM, 2020). Daarentegen wint ongeorganiseerd sporten aan populariteit: inmiddels wordt hier de helft van de totale sporttijd aan besteed. Daarnaast vindt 20% van de sportactiviteiten plaats bij commerciële aanbieders (zoals sportscholen en maneges), bedrijfssport of zorg-gerelateerd sporten, zoals fysiotherapie.
Hoewel sportverenigingen minder leden hebben, betekent dit niet dat de behoefte aan samen sporten verdwijnt. Veel ongeorganiseerde sporters sluiten zich aan bij informele sportgroepen, die minder zichtbaar zijn maar een sterke sociale functie vervullen (Tiessen-Raaphorst, 2020). Ook binnen commerciële sportaanbieders blijft sociale interactie een belangrijke factor. Sporters kiezen vaak voor deze opties vanwege flexibiliteit en gezondheidsredenen, maar groepslessen zijn juist een van de populairste activiteiten. Bovendien bieden commerciële sportaanbieders, bedrijfssport en sport via zorginstellingen volop mogelijkheden om in groepsverband te bewegen (Tiessen-Raaphorst, 2020).
Sport en sociale cohesie
Dat sport sociale banden kan versterken, blijkt uit onderzoek. Veel sporters, zowel in verenigingsverband als ongeorganiseerd, geven aan vriendschappen te hebben opgebouwd en regelmatig contact te onderhouden met sportgenoten. Toch verschilt de mate van verbondenheid per sportvorm. Teamsporten bevorderen sterke sociale netwerken, maar deze kunnen ook oppervlakkig of breekbaar zijn (Van der Pal et al., 2022). Individuele sporten binnen een sociale context, zoals groepslessen in een sportschool of gezamenlijke hardloopgroepen, bieden vaak een flexibelere vorm van verbondenheid.
Leeftijd, competitie en de organisatievorm spelen een rol in de ervaren sociale cohesie (Tiessen-Raaphorst, 2020). Jongeren en ouderen voelen zich sterker verbonden met een sportclub dan volwassenen tussen de 40-59 jaar. Vrijwilligerswerk binnen sportverenigingen draagt bij aan sociale cohesie bij oudere sporters. Tegelijkertijd bieden informele en commerciële sportvormen nieuwe sociale structuren, die minder gebonden zijn aan traditionele verenigingen.
Conclusie: sport als katalysator voor sociale cohesie
Sport heeft de potentie om sociale cohesie te bevorderen, maar de manier waarop verschilt per context. Teamsporten binnen verenigingen creëren sterke netwerken, terwijl informele en commerciële sportvormen flexibele sociale verbindingen bieden. Beleidsmakers richten zich vooral op sportverenigingen als motor van sociale cohesie, terwijl informele en commerciële sportgroepen steeds belangrijker worden.
Als we sport écht willen benutten om mensen te verbinden, is het tijd om breder te kijken: niet alleen naar de sportclub, maar ook naar nieuwe, informele vormen van samen sporten.
foto van pixabay